Autorzy Biografie

pitt

W tym dziale znajdą się biografie autorów wielu książek dla młodzieży.

Ignacy Krasicki (1735-1801), polski poeta, prozaik, dramatopisarz, publicysta. Urodził się w Dubiecku nad Sanem w rodzinie mającej tytuł hrabiów Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Był spokrewniony z najświetniejszymi rodami Rzeczypospolitej. Był świetnie wykształcony i tak jak jego bracia obrał stan duchowny.
Uważa się go za najwybitniejszego pisarza polskiego oświecenia. Uczył się w kolegium jezuickim we Lwowie i w seminarium duchownym w Warszawie 1751-1754. Skończył studia uzupełniające w Rzymie 1759-1761. Podczas bezkrólewia 1763-1764 znalazł się w najbliższym otoczeniu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Od panowania Poniatowskiego rozpoczął karierę duchowną Krasickiego. Kapelan królewski otrzymał biskupstwo warmińskie, tytuł książęcy, godność senatora Rzeczypospolitej. Pod koniec życia został arcybiskupem gnieźnieńskim.
Był uczestnikiem tzw. obiadów czwartkowych, gromadzących elitę kulturalną na dworze, i współautorem Monitora, najważniejszego wówczas czasopisma społeczno-politycznego.
Kiedy został biskupem warmińskim, na jego dworze w Lidzbarku Warmińskim (Heilsbergu) rozkwitało życie kulturalne i artystyczne. Był zwolennikiem klasycyzmu i racjonalizmu, był krytykiem różnych warstw społecznych, nie wyłączając kleru.
Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.
Do najważniejszych utworów Krasickiego należą: poemat heroikomiczny Myszeis (1775), powieść satyryczno-utopijna Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (1776), Monachomachia, czyli Wojna mnichów (1778) wyszydzająca zepsucie obyczajów zakonnych, powieść edukacyjna Pan Podstoli (cz. 1-2, 1778-1784), Bajki i przypowieści (1779), Satyry (1779), Antymonachomachia (1779), powieść o charakterze rozprawy filozoficzno-obyczajowej Historia (1779), Wojna chocimska (1780), encyklopedia Zbiór potrzebniejszych wiadomości... (tom 1-2, 1781-1783), alegoryczna Powieść prawdziwa o narożnej kamienicy w Kukurowcach (1794).
Jest także autorem głośnych patriotycznych utworów: Hymnu do miłości ojczyzny (1774) i Pieśni na dzień 3 maja 1792. Był w wielu gatunkach literackich, jak bajki czy satyry, prawdziwym mistrzem, a na przykład w prozie - nowatorem.

Czesław Miłosz urodził się 30 czerwca 1911 roku w Szetejniach na Litwie jako pierworodny syn Aleksandra Miłosza i Weroniki z Kunatów. Szetejnie leżące nad Niewiażą w powiecie kiejdańskim wywarły ogromny wpływ na twórczość Miłosza, który wciąż odwołuje się do pamiętanych z dzieciństwa i młodości "litewskich" wspomnień oraz krajobrazów. Szetejnie były dziedzicznym majątkiem Kunatów, a rodzina Miłoszów ma szerokie i prastare szlacheckie korzenie.
Wczesne dzieciństwo było dla przyszłego poety czasem szalonych podróży i czasem niezwykłych wydarzeń. Już w 1913 roku wyjeżdża z rodzicami do azjatyckiego Krasnojarska, potem znowu do Rosji, bowiem ojciec powołany zostaje do rosyjskiej armii. Wreszcie w 1917 w Rżewie młody Miłosz może oglądać z bliska Rewolucję Październikową. Obrazy z tamtego okresu pozostaną żywe w późniejszej twórczości Miłosza. Znajdziemy je w Dolinie Issy, w Rodzinnej Europie i wreszcie w niezwykłym życiorysie, który poeta sam stworzył - w Czesława Miłosza autoportrecie przekornym. Do tych wydarzeń i do lat spokojnego "wiejskiego" życia nad Niewiażą będzie powracał poeta w wojennym tomie poetyckim Ocalenie i w wydanym w 1994 roku tomie Na brzegu rzeki. Czas dzieciństwa, które toczy się w specyficznym polsko-litewskim tyglu narodowym, stanie się osią wielu literackich rozważań Miłosza. W poszukiwaniu własnych korzeni i narodowości, w konfrontacji z czasem, który bezpowrotnie przeminął, będzie Miłosz wciąż powracał do tych wspomnień. Wczesne dziecięce podróże są niejako zapowiedzią jego przyszłej tułaczki.

Biografia A.Mickiewicza jest przykładem losów pierwszego pokolenia Polaków "urodzonych w niewoli", pokolenia romantycznych "zapaleńców", króre po wojnach napoleońskich podjęło trud tworzenia nowego sposobu myślenia o świecie, nowej kultury narodowej, a także nowych form walki o niepodległość.
Dzieciństwo i młodość

Mickiewicz przyszedł na świat 24 grudnia 1798 r. w Zaosiu na dawnych ziemiach litewskich. Wychowywał się w pobliskim Nowogródku, gdzie ojciec jego, Mikołaj, zdeklasowany szlachcic herbu Poraj, pracował jako obrońca sšdowy. Na własne więc siły i umiejętności - nie zaś na szlacheckie pochodzenie czy też dziedziczne majštki - mógł liczyć również Adam.

Po ukończeniu miejscowej, prowadzonej przez dominikanów, szkoły (1815) udał się na studia filologiczno-historyczne do Wilna. Utrzymywał się ze stypendium, które po ukończeniu studiów (1819) musiał odpracować jako nauczyciel szkoły powiatowej w Kownie (1819 - 1823). W czasie studiów wpływ na kształtowanie się jego osobowości, poziomu wiedzy i poetyckiego talentu wywarli zwłaszcza tacy profesorowie, jak filolog klasyczny Ernest Groddeck, historyk i teoretyk literatury Leon Borowski oraz historyk Joachim Lelewel.

Filomaci i filareci

W roku 1811 wspólnie z najbliższymi przyjaciółmi - Tomaszem Zanem, Janem Czeczotem, Józefem Jeżowskim, Onufrym Pietraszkiewiczem, Franciszkiem Malewskim - Mickiewicz założył tajne Towarzystwo Filomatów (Miłośników Nauki), a następnie Towarzystwo Filaretów (Miłośników Cnoty). Stowarzyszenia te, prowadzšc zróżnicowane formy pracy samokształceniowej, miały na celu przygotowanie młodzieży do działalności w różnych dziedzinach życia narodu pozbawionego własnej państwowości. Pierwszym znaczšcym doświadczeniem stał się więc dla Mickiewicza udział w młodzieżowym "zwišzku bratnim", w którym zdobywał umiejętność kierowania tajnš organizacjš, pisania dokumentów programowych oraz posługiwania się literaturš i towarzyskš zabawš w celach patriotyczno-wychowawczych. Literackim wyrazem tej atmosfery i doświadczeń stała się m. in. Pieśń filaretów (1820), a najogólniejszym programem ideowym "Oda do młodości" (1820).

Nieszczęśliwa miłość. Kontakt z folklorem

Drugim doświadczeniem młodzieńczym była nieszczęśliwa miłość do Marii z Wereszczaków hrabiny Wawrzyńcowej Puttkamerowej. Na drodze do szczęścia kochanków stanęło zawarte w 1821 r. małżeństwo Puttkamerów. Zakochana w poecie Maria pozostała więc jedynie Marylš, uosabiajšcš w jego utworach romantyczny ideał miłości. Trzecim doświadczeniem Mickiewicza był kontakt z folklorem. Znajomość ludowych - zarówno polskich, jak i białoruskich - pieśni, baśni, podań i obrzędów przyszły poeta wyniósł już z rodzinnego domu (służšca Gšsiewska), a następnie nieustannie je wzbogacał. W tych formach ludowej kultury dostrzegał wyraz narodowej tradycji oraz źródło inspiracji do tworzenia nowego typu poezji. Literackim owocem tej inspiracji stały się "Ballady i romanse" (1822), "Dziadów część II i IV" oraz "Grażyna" (1823). Rok opublikowania pierwszego tomu Poezji Mickiewicza (1822) przyjęto jako datę poczštku romantyzmu w Polsce.

Więzienie i zesłanie

Po wykryciu w roku 1823 organizacji filomackich władze carskie osadziły Mickiewicza w zamienionym na więzienie klasztorze bazylianów w Wilnie. (Do dziś zachowała się cela, w której siedział, nazywana celš Konrada). Po procesie skazano go jesieniš 1824 r. wraz z kolegami na osiedlenie się w głębi Rosji. Więzienie, proces i zesłanie - to kolejne etapy życiowych doświadczeń i charakterystyczne rysy romantycznej biografi poety.

Z Wilna wyjechał najpierw do Petersburga, a nastgpnie do Odessy i Moskwy. Tu zetknšł się z rosyjskim życiem literackim oraz działalnościš spiskowš. Zaprzyjaźnił się z literatami - spiskowcami: z Kondratijem Rylejewem, Aleksandrem Bestużewem, a także z Aleksandrem Puszkinem, Nikołajem Polewojem, Piotrem Wiaziemskim i innymi. Bywał w salonach rosyjskiej elity intelektualaej (m. in. Zenaidy Wołkońskiej), gdzie zasłynšł jako wybitny improwizator. W czasie wycieczki na Krym (lato 1825) miał okazję zetknšć się z kulturš orientalnš i egzotycznym krajobrazem. Wszystko to wpłynęło na poszerzenie jego wyobraźni i wrażliwości literackiej. Z bliska także mógł obserwować potężnš machinę carskiego despotyzmu. W warunkach rosyjskich Mickiewicz dojrzał ideowo i ukształtował się jako romantyczny poeta narodowy. Przymusowe oddalenie od kraju oraz długie podróże pogłębiały w nim poczucie wyobcowania i samotniczej misji patriotycznej.

Doświadczenia okresu rosyjskiego zaowocowały kolejno "Sonetami" (1826), "Konradem Wallenrodem" (1828), a w dalszej kolejności "Dziadów częściš III" z nasycnym rosyjskimi realiami "Ustępem" i wierszem Do przyjaciół Moskali (1832).

Romantyczne podróże

W maju 1829 r. poecie udało się opuścić Rosję i rozpoczšć prawie dwuletniš wędrówkę po Europie. Z Petersburga trasa prowadziła przez Hamburg, Berlin (tu słuchał wykładów Hegla), Drezno, Pragę (spotkanie z czeskim poetš Yaclavem Hankš), Karlove Vary (spotkanie z Antonim Odyńcem, towarzyszem dalszej podróży), Weimar (słynna wizyta u Goethego), Bonn (wizyta u Augusta W. Schlegla), Szwajcarię, przełęcz Splugen - do Wenecji, Florencji, Rzymu (miłość do hrabianki Ankwiczówny), Neapolu, na Sycylię, a stšd do Genewy (spotkanie z Zygmuntem Krasińskim, wycieczka w Alpy) i z powrotem do Rzymu (przeżycia religijne), dokšd w grudniu 1830 r. dotarła także wiadomość o wybuchu powstania w Warszawie.

Próba przyłšczenia się do powstania

Romantyczna wędrówka, stanowišca kolejny charakterystyczny rys biografii poety, została zakończona. Mickiewicz zdecydował się wracać do ojczyzny z zamiarem przyłšczenia się do powstania. Po bezowocnych, okrytych tajemnicš oczekiwaniach przybył w czerwcu 1831 r. do Paryża, a stšd pod przybranym nazwiskiem (Adam Muhl) został skierowany przez Legację Polskš (przedstawicielstwo rzšdu powstańczego) do Warszawy. W sierpniu dotarł do Wielkopolski. Wobec jednak wyraźnych oznak zbliżajšcej sig klęski z zamiaru przedostania się do Królestwa zrezygnował. Gotowość wzięcia udziału w walce zbrojnej o niepodległość oraz zwišzane z tym przeżycia - to dalszy znamienny rys biografii romantycznego poety. Literackim rezultatem tych doświadczeń stały się m. in. napisane w 1831 r. wiersze o tematyce powstańczej: "mierć pułkownika", "Nocleg", "Reduta Ordona".

W Wielkopolsce pozostał do wiosny 1832 r., bawišc w ziemiańskich dworach, m. in. Skórzewskich w Kopaszewie, Górzeńskich w Śmiełowie (obecnie muzeum poety), Turnów w Objezierzu i Grabowskich w Łukowle. Tutaj po raz pierwszy "nadychał się polszczyzny" i zebrał mnóstwo obserwacji, które spożytkował następnie w Panu Tadeuszu. Według relacji pamiętnikarskiej wyglšdał wtedy następujšco: "brunet, oczy ciemnozielone, włosy czarne, nos piękny, w ustach częsty grymas, a że nosi po parysku brodę, więc się wydaje jak uczony Żyd. Fizjonomia nic nie pokazuje, często zamyślony, a rzadko wesoły, liberalista wielki, głęboko uczony". (A. Turno, zapis w pamiętniku pod datš 25 grudnia 1831).

Emigracja. Drezno - Paryż - Lozanna

Wyjeżdżajšc z gościnnej Wielkopolski do Drezna, poeta podzielił losy wielu rozbitków powstania i rozpoczšł kolejny, typowy rozdział swojej biografii - przymusowš wieloletniš emigrację. W atmosferze klęski powstania stworzył w Dreźnie w 1832 r. swoje główne dzieło romantyczne - "Dziadów część III". 31 lipca 1532 r. przybył z Drezna do Paryża, gdzie z niewielkimi przerwami spędził resztę tułaczego życia. Wkrótce po przyjeździe nawišzał bliskie stosunki z francuskim środowiskiem artystycznym i intelektualnym (m. in. rzeźbiarzem Dawidem d'Angers, poetš Hugues Felicite Lamennais, historykiem Charlesem de Montalambertem. Odnowił znajomość z poznanym jeszcze w Wilnie Słowackim. Włšczył się także aktywnie w życie emigracji (czlonkostwo w Towarzystwie Literackim, Towarzystwie Litewskim i Ziem Ruskich, Towarzystwie Pomocy Naukowej, Komitecie Narodowym Lelewela i in.), chcšc przygotować jš do powrotu do kraju. Przewidujšc rychły wybuch ogólnoeuropejskiej rewolucji, sšdził, podobnie jak cała emigracja, że pobyt na obczyźnie nie potrwa długo. Głównymi więc utworami zwišzanymi z tš działalnościš poety stały się "Księgi narodu polskiego" i "Księgi pielgrzymstwa polskiego" (1832) oraz artykuły ogłaszane w "Pielgrzymie Polskim", którego przez pewien okres był także głównym redaktorem (kwiecień - czerwiec 1833).

Zmęczony emigracyjnym życiem oraz rozczarowany wobec monarchistycznej Europy, poddawany wraz z całš emigracjš różnym zakazom i szykanom (m. in. zakaz przenoszenia się z miejsca na miejsce), wskrzeszał wartość narodowej historii, tworzšc "Pana Tadeusza" (1833, wyd. 1834), lub zagłębiał się w lektury dzieł mistycznych, czego owocem stał się m. in. cykl uniwersalnych aforyzmów zatytułowany "Zdania i uwagi" (1833 - 1834).

W 1834 r. ożenił się z córkš słynnej ówczesnej polskiej pianistki Marii Szymanowskiej - Gelinš (1812 - 1855), która urodziła mu sześcioro dzieci. Trudna sytuacja materialna zmusiła poetę do napisania po francusku dwu dramatów ("Konfederatów barskich" i "Jakuba Jasińskiego",1836), przeznaczonych dla francuskiego teatru, których jednakże nie udało się wystawić. Na rok akademicki 1839 / 1840 przeniósł się więc do szwajcarskiej Lozanny, gdzie otrzymał stanowlsko profesora literatury łacińskiej. Tutaj stworzył też cykl liryków, zwanych lozańskimi ("Gdy tu mój trup", "Nad wodš wielkš i czystš", "Snuć miłość", "Polały sig łzy").

Wykłady w College de France

Rozwinięte poczucie obowišzków patriotyczno-politycznych skłoniło go jednak do przerwania pracy w Lozannie i objęcia w 1840 r. nowo utworzonej katedry literatur słowiańskich w College de France w Paryżu. Jako profesor slawista pracował tutaj cztery lata. Wspólnie z francuskimi historykami - Julesem Micheletem i Edgarem Quinetem - reprezentował grono demokratycznej i postępowej profesury. Jego wykłady cieszyły się ogromnš popularnośclš zarówno wśród Polaków, jak i cudzoziemców. Poeta przekazywał nie tylko wiedzę o kulturach słowiańskich, ale także propagował antymonarchistyczne idee napoleońskie, a następnie mistycznš naukę Andrzeja Towiańskiego. W zwišzku z tym w 1844 r. jego działalność profesorska została przez władze francuskie zawieszona.

W kole towiańczyków

Z Towiańskim, który przybył do Paryża z Litwy, zetknšł się Mickiewicz latem 1841 r. Wkrótce też stał się wyznawcš jego tajemnej, mistycznej nauki, zapowiadajšcej rychłš odnowš Europy, a przed emigrantami otwierajšcej perspektywę powrotu do kraju. Nauki i proroctwa Towiańskiego, który miał ponadto dobroczynny wpływ na psychicznie chorš żonę poety, wychodziły więc naprzeciw najgorętszym pragnieniom emigracji i w wielu punktach zgodne były z przemyśleniami i oczekiwaniami samego Mickiewicza. Nić też dziwnego, że wkrótce stanšł on na czele Koła Sprawy Bożej zrzeszajšcego towiańczyków, a po jego rozłamie w 1846 r. założył własne koło, radykalniejsze politycznie i społecznie. Propagujšc swoje idee, towiańczycy usiłowali nakłonić do ich przyjęcia również czołowe osobistości Europy, m. in. cara Mikołaja I i papieża Piusa IX.

Legion Polski we Włoszech

W czasie Wiosny Ludów (1848) Mickiewicz udał się do Rzymu, aby tu stworzyć własnš formację wojskowš (Legion Polski), która miała wzišć udział w europejskich walkach ludów przeciwko monarchiom i tym samym przyczynić się do odzyskania przez Polskę niepodległości. Dla Legionu napisał radykalny program, w którym ukazał wizję republikańsko-demokratycznej Polski (uwłaszczenie chłopów, równouprawnienie kobiet i Żydów), i nazwał go "Składem zasad" (1848). Nie uzyskawszy poparcia papieża ani bogatych i wpływowych emigracyjnych stronnictw politycznych, kilkunastoosobowy Legion pod wodzš poety przemaszerował manifestacyjnie z Rzymu do Mediolanu, gdzie został podporzšdkowany władzom Lombardii i przez rok walczył z Austriakami.

Międzynarodowy publicysta

Poeta natomiast powrócił do Paryża, aby podjšć koiejnš akcję politycznš. Wraz z grupš przedstawicieli różnych narodowości założył dziennik "Tribune des Peuples". W ogłaszanych tu artykułach wykładał radykalno-rewolucyjny program społeczny i polityczny, budowany na fundamencie swoistego socjalizmu ("Nasz program", "Włochom brak pieniędzy", "Wrogowie ludu", "Socjalizm", "Osiedla robotnicze", "Manifest cesarza rosyjskiego").

Wkrótce pod naciskiem władz francuskich i ambasady rosyjskiej musiał jednak wycofać się z redakcji. Następnie został wzięty pod nadzór policji i ostatecznie zwolniony ze stanowiska profesora w College de France. Poecie obarczonemu gromadkš dzieci i chorš żonš zaczęła zagrażać nędza. W roku 1852 udało mu się otrzymać stanowisko bibliotekarza i mieszkanie w paryskiej Bibliotece Arsenału.

Ostatnia próba walki o Polskę

Swoje nadzieje polityczne na odzyskanie przez Polskę niepodległości zwišzał Mickiewicz z osobš Napoleona III oraz rozpoczętš w 1854 r. wojnš między Francjš, Angliš i Rosjš (tzw. wojna krymska). Po śmierci żony zostawił nieletnie dzieci w Paryżu i jesieniš 1855 r. wyjechał do Koastantynopola (Istambułu), by swoim autorytetem wesprzeć akcję formowania tutaj oddziałów tzw.kozaków otomańskich, którzy mieli wzišć udział w walce z Rosjš. Dowódcš tej- formacji był romantyczny powieścioplsarz Michał Czajkowski (Sadyk Pasza). Monarchistyczne stronnictwo Czartoryskich (tzw. Hotel Lambert) usiłowało jednak podporzšdkować sobie powstajšce w Turcji poisko-kozackie oddziały. Zabiegom tym Mickiewicz zdecydowanie się sprzeciwiał. Rozgoryczony politycznymi tarciami, zmęczońy psychicznie i fizycznie uległ niespodziewanie atakowi cholery. Zmarł 26 listopada 1855 r. Jego śmierć wywołała ogromnš konsternację i żałobę wśród Polaków oraz wszystkich narodów słowiańskich, dostrzegajšcych w nim swego duchowego przywódcę.

JAN TWARDOWSKI (ur. 1915, w Warszawie) to zjawisko w poezji polskiej tak niezwykłe jak w muzyce Chopin. Przemawia do czytelnika językiem zaskakującym dosadnością, celnością, prostotą. Oszałamia sposobem widzenia świata, niepospolitą oczywistością paradoksalnych obserwacji i nieoczekiwanych wniosków. Unika patosu, zwłaszcza podejmując tematy sacrum. Jest wierny swej postawie: myślę jak uklęknąć i nie zadrzeć nosa do góry... Taki jest na co dzień. W wierszu do samego siebie powiada: Żebym pisząc wiersze /.../ nie polował na piękne słowa /.../ nie udowadniał -- to znaczy nie zamęczał / nie był zbyt pewny /.../ nie sadzał sumienia jak spoconej babci na miękkim fotelu.

Ksiądz Jan słucha, widzi, nie ma złudzeń, a mimo to nie traci poczucia humoru. Nie pyszy się, nie celebruje, przyznaje, że nie rozumie dogmatów. On po prostu wie, że samotność będzie sama, Bóg bez pytań, rozpacz bez reklamacji, piękno bez estetyki. I że tylko jeszcze trochę pomarudzi ostatnie słowo jak bezradny baran. Ksiądz Jan pokpiwa sobie z teologów, przyznaje się do zwątpień własnych i stanów, w jakie wprawiają go zwątpienia wiernych: /.../ tyle razy musiałem stawać na uszach w konfesjonale / biegać po ambonie rękami ..., gdy W kościele trzeba się od czasu do czasu uśmiechać /.../ do mizernego kleryka, którego karmią piersią teologii. Jan Twardowski debiutował przed wojną. Był żołnierzem Września i święcenia kapłańskie przyjął po wojnie.